Av. Ayla DÜZGÖREN
UYUŞMAZLIKLARA ALTERNATİF ÇÖZÜM : TAHKİM VE ARABULUCULUK
Ticari hayattaki hız ve beraberindeki değişimlerle birlikte hukuki ihtilaflar da hızla çoğalmakta. bunun neticesinde de adliyelere iş yoğunluğu getirmekte ve ihtilafların çözümü için uzun meşakkatli bir süreç başlamaktadır.
“Geciken Adalet Adalet Değildir”
Adaletin geç işlemesi, Ticari hayatın önünü tıkadığından, bu ihtilafların hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulması İş dünyası açısından büyük önem taşıyor. Türkiye’ de davaların çözüme kavuşma süresi ortalama 2 yıldır. İtirazla, temyizle beraber bu süre 4 yıla çıkmaktadır. Bu ortalama bir süredir. 10 yılı aşkın bir süre devam eden davalar da bilinmektedir. Çözüme kavuşması beklenen bir davanın yıllarca sonucunun beklenmesi, ticari hayatı sekteye uğratmakta bu durum bazen bir domino taşı etkisi yaratarak zincirleme olarak işletmenin sonunu da getirebilmektedir.
“Gizlilik, Ticari Hayatta Önemlidir”
Uzun süren yargılama sürecinde, İş insanlarının defalarca mahkemeye gitmesi, görülen başka davaların tarafları ve avukatları tarafından “Ticari Sırlarının” öğrenilmesi de adli yargıda görülen davaların yine istenmeyen bir sonucudur. Anlaşmazlığın, taraflarının aralarındaki problemi hızlı ve gizli bir şekilde çözerek, belki de yeni bir ticari anlaşma yapmaları ihtimali varken; davayla ilgisi olmayan 3. kişilerin bu süreç hakkında bilgi sahibi olması tarafları yıpratmakta “tek bir uyuşmazlıkla ilgili” problemi olan bir şirketin, zor bir sürece girdiği dedikodusuna neden olarak, belki de şirketin sonunu getirmektedir.
“Davaların maliyeti firmaları zor duruma sokuyor”
Dava sürecinde yatırılan harçlar ve çeşitli masrafların yanı sıra, tarafların işlerinden zaman ayırarak defalarca duruşmalara gitmesi de ticari faaliyetlerini engellemektedir. Dava süresince yatırılan harçlar, bilirkişi ücretleri ve diğer masraflar göz önünde bulundurulduğunda önemli tutarlar oluşmaktadır. Davanın sonucunda elde etmesi beklenen alacak, yıllar sonra ele geçse bile bu rakam enflasyona yenik düşmekte, sonuç davayı kazanan tarafı da mutlu etmemektedir.
Hukukumuzda alternatif çözüm yolları olarak bilinen Tahkim ve Arabuluculuk bu sorunlara çözüm oluyor.
TAHKİM NEDİR
Tahkim, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların devlet mahkemeleri yerine hakem adı verilen kimseler aracılığı ile nihai olarak çözümlenmesidir.
TAHKİMİN ADLİ YARGIYA GÖRE AVANTAJI
1-Düşük Maliyet
2-Kısa sürede neticelenme (En fazla 1 yıl)
3-Gizlilik : Mahkemelerde duruşmanın açık görülmesi tarafların itibarının zedelenmesi ve ticari sırların açığa çıkması riskini taşır. Tahkimde duruşma salonu gizlidir, sadece taraflar ve hakem bulunur.
4-Güvenilirlik-Uzmanlık-Güncellik: Hakemler, konusunda uzman kişiler arasından, taraflarca seçilir. Böylelikle tarafların karara daha fazla güven duyması sağlanır.
TAHKİM SÜRECİ TAHKİM SÖZLEŞMESİYLE BAŞLAR
TAHKİM SÖZLEŞMESİ NEDİR ?
Tahkim sözleşmesi, doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların tamamı veya bir kısmının çözümünün hakem veya hakem kuruluna bırakılması hususunda yaptıkları yazılı anlaşmadır.
Taraflar, imzaladıkları sözleşmelerde, (bu genelde son madde olur) ; Devlet mahkemeleri yerine tahkim tercihlerini belirtmek zorundadırlar.
Örneğin, “Bu sözleşmeden veya bu sözleşme ile ilgili olarak doğacak ihtilaflar, GTO Tahkim Esasları hükümleri uyarınca tahkim yoluyla çözülür.” Cümlesi yazılmalıdır.
Veya taraflar, ticari sözleşmelerinden ayrı olarak, bir Tahkim Sözleşmesi deimzalayabilirler. Bu sözleşme uyuşmazlık ortaya çıktıktan sonra da imzalanabilir.
HANGİ KONULARDA TAHKİME GİDİLEBİLİR?
Taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir. Bunun dışındaki uyuşmazlıklarda tahkime gidilebilir.
TAHKİM KARARLARI KURAL OLARAK KESİN VE BAĞLAYICIDIR
Ancak bazı özel durumlarda, kararın iptali için Bölge Adliye Mahkemesine başvurabilirler.
ARABULUCULUK NEDİR?
Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri, tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir usul hukuku kurumudur.
Arabuluculuk, “zorunlu arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Zorunlu Arabuluculuk: Bazı uyuşmazlıklar için mahkemede dava açılmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Zorunlu arabuluculuk, bu uyuşmazlıklar açısından dava şartıdır. Yani, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. Ticari davalar ve iş davalarına konu olan bazı talepler (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, maaşlar vb.) zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmıştır.
İhtiyari Arabuluculuk: İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.
GTO TAHKİM VE ARABULUCULUK MERKEZİ (GTO TAM)
Gaziantep Ticaret Odası olarak biz de üyelerimizin, adli yargıda yaşadığı problemlerin önüne geçebilmek, Adli Yargının yaşadığı iş yoğunluğuna çözüm oluşturabilmek amacıyla, 5174 Sayılı TOBB Kanununun Odamıza verdiği yetki çerçevesinde, , Gaziantep Ticaret Odası bünyesinde bir “Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi” oluşturduk.
Merkezin oluşturulma sürecinde, Gaziantep Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültelerimizden büyük destek gördük. Bu süreçte konularında uzman Hakem listelerini belirledik, Hukuk Fakültelerimizden öğretim görevlilerimiz Hakem Listelerinde yer almakla birlikte, aynı zamanda planladığımız Eğitim ve tanıtım organizasyonlarının, ilk ayağında yine yanımızda bulundu. Merkezimizin açılış töreninden kısa bir süre önce, hem hakemlerimizin tanışması hem de Tahkim ve Hakemlik konusunda bilgi almaları amacıyla, hakemlerimize öğretim görevlilerimizin desteğiyle bir eğitim verdik. Başta Hukuk Fakülteleri Dekanlarımız Profesör Doktor Ömer ÖZKAN, Profesör Doktor Emine KOBAN ve bilgilerini bizimle paylaşan Dr. Öğretim Üyesi Tayfun Ercan başta olmak üzere tüm öğretim görevlilerimize teşekkür ediyoruz
Hakem Listemizde ayrıca bu sürecin yerleşmesinde katkılarının büyük olacağını düşündüğümüz, Gaziantep Barosuna kayıtlı Avukatlarımız ve yine Odamızın çeşitli meslek gruplarından, konularında uzman İş insanlarımız yer almakta.
Arabuluculuğun iş ve ticari davalarda dava şartı olmasından dolayı, toplum tarafından bilinirliği ve de uygulanması hızlı bir şekilde artmıştır. Ancak diğer bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olan Tahkim henüz tam olarak bilinmemektedir. Dolayısıyla GTO TAM olarak Tahkim konusunda daha fazla yoğunlaşmayı hedefliyoruz. Tahkim ve Arabuluculuk Merkezimizin açılış törenine katılan TOBB Başkanı Sayın Rıfat Hisarcıklıoğlu’ nun da da belirttiği üzere ticari hayattaki anlaşmazlık ve uyuşmazlıkların çözümünde Ticaret ve Sanayi Odalarının rolleri çok önemli…
GTO TAM’A BAŞVURU NASIL YAPILACAK?
Ticari uyuşmazlıkların, taraflar arasında anlaşmazlıkların olması tabi ki istemediğimiz bir sonuç. Ancak bu gerçekle de yüz yüzeyiz. Tarafların merkezimize başvurmaları için öncelikle hemfikir olmaları gerekiyor. Yani 2 taraf (veya daha çok), tahkim merkezine başvurmak konusunda yazılı olarak anlaşmış olacaklar. Taraflar aralarındaki sözleşmeye aşağıdaki şekilde bir tahkim şartı eklerlerse bu sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar GTO Tahkimi tarafından çözülebilir.
“Bu sözleşmeden veya bu sözleşme ile ilgili olarak doğacak ihtilaflar, GTO Tahkim Esasları hükümleri uyarınca tahkim yoluyla çözülür.”
Taraflar isterse, uyuşmazlık çıkmadan önce veya uyuşmazlık ortaya çıktıktan sonra da, ticari sözleşmelerinden harici olarak detaylı bir tahkim sözleşmesi yapabilirler. Bu sözleşmenin örneğini Odamızdan temin edebilirler.
Uyuşmazlık ortaya çıktığında taraflar kurumumuza başvuracak ve başvurudan itibaren en fazla 1 yıl içinde uzman Hakemlerimiz vasıtasıyla Odamızda bunun için hazırlanan salonumuzda, gizlilik ortamı içinde çözümlenecek ve verilen karar bazı istisnalar dışında kesin hüküm teşkil edecektir. Bunun karşılığında, taraflar Tahkim Davası için Oda Meclisimizce onaylanan hakem ücret tarifesinde yer alan ücretleri ödeyecekler.
Tahkim, birçok ülkede ticari uyuşmazlıkların hızlı ve etkin bir şekilde çözümünde yaygın olarak başvurulan bir yöntemdir. Çeşitli devletler tahkimin uygulanması amacıyla mevzuatlarını değiştirmiş veya yenilemişlerdir. Ülkemiz, tahkim konusundaki gelişmelere seyirci kalmayarak gerek ulusal mevzuatında yaptığı düzenlemelerle gerekse taraf olduğu milletlerarası antlaşmalarla dünyadaki gelişmelere ayak uydurmuştur.
Ticaretin aktörü konumundaki şehrimizde de, Tahkim ve Arabuluculuğun anlaşılması ve uygulamasının sağlanması amacıyla, Gaziantep Ticaret Odası olarak önemli bir misyonumuz olduğunu düşünüyoruz. Düzenleyeceğimiz seminerler ve eğitimlerle bunu pekiştirecek, merkezimize başvuruların artması ve örnek kararların çıkmasıyla birlikte, güvenirliğinin artarak yaygınlaşmasının sağlanacağına inanıyoruz.
Tahkim ve Arabuluculuk Merkezimizin Şehrimiz için hayırlı olması ve üyelerimizin, iş insanlarımızın hiçbir uyuşmazlık yaşamadan ticari faaliyetlerine devam etmesi temennisiyle, konu hakkında bilgi edinmek isteyen firmalarımızı Odamıza davet ediyoruz.